Ook: Vickrey-heffing, congestieheffing.
Het gebruik van de weg op momenten van grote drukte (de 'spits') extra belasten met een piektarief (spitstarief). Feitelijk een impliciete subsidie voor mensen die buiten de spits reizen. Bedoeling is het verkeer in de spits te verminderen door een deel van het verkeer te verschuiven naar uren buiten de spits.
William Vickrey, winnaar van de Nobelprijs voor economie, wordt beschouwd als de vader van 'congestion pricing'. Hij stelde het voor het eerst voor in 1952, voor het New York City metrosysteem, met de aanbeveling om de tarieven te verhogen tijdens de piekuren en op drukke trajecten en ze te verlagen op andere trajecten. Gekozen ambtenaren vonden het riskant en de technologie was nog niet klaar. Later deed hij een soortgelijk voorstel voor rekeningrijden.
Vickrey beschouwt dagtarieven als een klassieke toepassing van marktwerking om vraag en aanbod in evenwicht te brengen. Wie kan, kan zijn dienstregeling verschuiven naar goedkopere uren, waardoor files, luchtvervuiling en energieverbruik verminderen - en het gebruik van wegen of andere nutsvoorzieningen toeneemt. "Je vermindert de verkeersstroom niet, je vergroot hem omdat het verkeer gelijkmatiger over de tijd wordt gespreid," zei hij. "Zelfs sommige voorstanders van congestieheffingen begrijpen dat niet."
Noot: een spitsheffing is regelmatig gekoppeld aan een kilometerheffing.
Voorbeeld
‘Nergens zijn prijzen zo irrationeel, ouderwets en verspillend als bij stedelijk vervoer.’ Zo begon de econoom en Nobelprijswinnaar William Vickrey in 1962 zijn artikel in het toptijdschrift American Economic Review. Een spitsheffing zou files korter maken en de impliciete subsidie van mensen die buiten de spits reizen aan de spitsforens verminderen. Vooral in New York kon dit de zaak vlottrekken, dacht Vickrey. Puik idee, maar hoe deed je dat in 1962? Met bemande tolhuisjes? Nee, er moest in elke auto een elektronisch kastje komen en scanners in de weg. De rekening zou worden verstuurd door een ‘elektronische digitale computer’. Dit klonk nogal sciencefiction, maar 63 jaar later is de technologie ruim voorhanden. Vandaar dat New York begin dit jaar startte met precies zo’n Vickrey-heffing. Het kost in de spits nu $9 om Manhattan in te rijden. Het gevolg? Bij de Holland Tunnel is de reistijd in de spits met de helft afgenomen.'
Bron: FD, column Mathijs Bouman - 15-01-2025.
Engels: congestion charge, congestion pricing.
Zie ook: gedragseconomie, dynamische beprijzing, prijsprikkel, marktwerking, vraag, aanbod, heffen, heffing, piektarief, beleidsondersteunende tarieven. Vergelijk: tolheffing, opcenten, motorrijtuigenbelasting, wegenbelasting.
|
