Ook: pal-effect, ratchet-effect.
Het ratel-, pal- of ratchet-effect is een economisch proces dat moeilijk terug te draaien is als het eenmaal aan de gang is of al heeft plaatsgevonden na het bereiken van een drempelwaarde; na het bereiken van die drempelwaarde is het proces onomkeerbaar is geworden, analoog aan de werking van de pal in een mechanische ratel (ratchet), die de ene kant opdraait en de andere niet. Hier dus een economisch proces dat de neiging heeft om maar één kant op te werken. De resultaten of neveneffecten van het proces kunnen de oorzaak versterken door prikkels en verwachtingen bij deelnemers te creëren of te veranderen.
Bepaalde processen hebben de neiging zichzelf in stand te houden als ze eenmaal aan de gang zijn. Dit gebeurt omdat het betrokken proces ook de onderliggende voorwaarden verandert die het proces zelf aansturen. Dit creëert of versterkt op zijn beurt de prikkels en verwachtingen van de betrokken besluitvormers op zo'n manier dat het proces in stand wordt gehouden of verder escaleert.
Het rateleffect kan in verschillende contexten worden waargenomen. Enkele voorbeelden:
- Lonen en salarissen - Op de arbeidsmarkt komt het rateleffect vaak tot uiting in loon- en salarisstructuren. Als de lonen eenmaal verhoogd zijn, wordt het een uitdaging om ze te verlagen, zelfs als de economische omstandigheden verslechteren. Werknemers en vakbonden verzetten zich tegen loonsverlagingen.
- Productiedoelen - In productie- en productieomgevingen wordt een productiedoel vaak het nieuwe minimum als het eenmaal is vastgesteld en gehaald. De doelstelling verlagen is moeilijk vanwege organisatorische normen, verwachtingen van werknemers en prestatiemaatstaven.
- Prijsstrategieën - Bedrijven kunnen hun prijzen verhogen tijdens periodes van grote vraag of kosteninflatie. Prijzen verlagen wanneer de vraag daalt of de kosten dalen kan echter een uitdaging zijn vanwege de verwachtingen van de klant en de waargenomen waarde, wat leidt tot prijsstabiliteit.
- Consumptie - Het blijkt moeilijk te zijn om een eerder bereikt consumptieniveau terug te schroeven, te consuminderen.
Engels: ratchet-effect.
Zie ook: gedragseconomie. Vergelijk: zelfbevestigende voorspelling.
|
