Ook: budgettaire dominantie, fiscale dominantie.
De term begrotingsdominantie, budgettaire dominantie of fiscale dominantie beschrijft een situatie waarin de overheidsschuld en overheidstekorten (de begroting) het monetair beleid dicteren, in plaats van dat de centrale bank de inflatie beheerst.
In een fiscaal dominant regime wordt het vermogen van de centrale bank om de prijsstabiliteit te handhaven beperkt door druk vanuit de overheid (de politiek). Er kunnen tegenstrijdige doelstellingen tussen de overheid en de centrale bank ontstaan, omdat de overheid zich richt op economische doelstellingen op de korte termijn, terwijl de centrale bank streeft naar het handhaven van prijstabiliteit en financiële stabiliteit op de langere termijn.
De centrale bank kan gedwongen worden de rente laag te houden of overheidsschulden op te kopen om tegemoet te komen aan de financieringsbehoeften van de overheid, wat mogelijk tot hogere inflatie leidt. Buitensporige overheidsuitgaven, gefinancierd door geldschepping, kunnen de inflatiedruk aanwakkeren. Wanneer de centrale bank gedwongen wordt staatsschulden te gelde te maken, vergroot zij de geldhoeveelheid, wat tot stijgende prijzen kan leiden en de waarde van de munt kan uithollen.
Voorbeelden uit het verleden zijn de periodes van hyperinflatie in Zimbabwe en Venezuela. In deze gevallen leidden buitensporige overheidsuitgaven en monetaire financiering tot ernstige inflatiedruk, waardoor de waarde van de munt werd uitgehold en economische onrust ontstond.
Begrotingsdominantie staat in contrast met monetaire dominantie, waarbij de centrale bank onafhankelijk kan opereren en prioriteit geeft aan inflatiebeheersing (prijsstabiliteit) en schuldhoudbaarheid, terwijl de overheid op verantwoorde wijze haar eigen financiën beheert.
Voorbeeld
- 'Beleggers worden steeds nerveuzer over de hardnekkig grote begrotingstekorten van westerse economieën. Ze stuwen de rente op staatsobligaties, wat de schuldenbergen nog pittiger maakt. Zullen overheden een uitweg zoeken via inflatie en ‘budgettaire dominantie’, met centrale banken die gedwee de rentelasten helpen te beteugelen?'
Bron: Tijd.be - 02-10-2025.
- '...de belangrijkste economieën in de wereld lenen, vrijwel zonder uitzonderingen, recordhoeveelheden geld. Zoveel, dat beleggers zich steeds meer zorgen beginnen te maken. .... Tegenover schulden staat spaargeld, en zolang daar voldoende van is, vallen ze tegen elkaar weg. .... Maar anderzijds is er het risico dat de groeiende financiering van staatsschuld de financiering van burgers en bedrijven wegdrukt. Bovendien is er het risico van ‘begrotingsdominantie’ van de politiek richting centrale banken. Die kunnen worden gedwongen een ruimer rentebeleid te voeren dan verstandig is. Zie de druk van de regering-Trump op de eigen centrale bank, de Fed, om de rentes fors te verlagen. En dan zijn er nog andere paardenmiddelen, zoals het toestaan van hogere inflatie die de schuld uitholt, maar voor verliezen bij spaarders en beleggers zorgt.'
Bron: NRC, Commentaar - 06-09-2025.
- 'Het moedwillig slopen van een van de pijlers onder de wereldeconomie zou dus tot grote paniek onder beleggers moeten leiden. Immers: de dollar is de belangrijkste resevemunt ter wereld en Amerikaanse staatsobligaties zijn hét smeermiddel van de mondiale financiële markten. Als de koers van beide in de greep komt van het economisch beleid van het Witte Huis (fiscal dominance noemen economen dat, begrotingsdominantie, als tegenhanger van monetaire dominantie, waarbij de koers van de centrale bank bepaald wordt op basis van monetaire afwegingen), valt de vertrouwensbasis onder een groot deel van de financiële economie weg.'
Bron: NRC, Egbert Kalse - 26-08-2025.
Engels: budget dominance, fiscal dominance.
Zie ook: centrale bank, staatsschuld, schuldenberg, schuldhoudbaarheid, rentebeleid. Tegenovergesteld: monetaire dominantie.
|
